Voor 1969 waren alle horloges voorzien van een mechanisch uurwerk. Mechanische uurwerken zijn onder te verdelen in twee soorten, namelijk handopwind uurwerken en automatische uurwerken. In 1969 werd door Seiko het allereerste horloge geïntroduceerd met een Quartz uurwerk. In dit artikel lees je precies hoe deze drie uurwerken in elkaar zitten en hoe je ze correct kunt gebruiken.

Handopwind uurwerk

Een handmatig opwindbaar uurwerk valt onder de categorie mechanische uurwerken. Dit zijn horloges die gebruik maken van een opwindveer. De opwindveer slaat energie op en brengt deze simpel gezegd over via een reeks tandwielen en veren. Om een horloge met een handmatig opwindbaar uurwerk te voorzien van energie, draai je de kroon in standaard positie ‘met de klok mee’. Je stopt met opwinden tot dat je een weerstand begint te voelen tijdens het draaien (meestal na 20 – 30 bewegingen).

Bij volledige opwinding hebben de meeste horloges een gangreserve (energiereserve) van rond de 40 a 50 uur. Dit is genoeg om het horloge twee dagen te kunnen dragen. Er bestaan ook handopwinders met een energiereserve van 80 uur of meer. Een aantal bekende horlogemodellen die beschikken over een handmatig uurwerk zijn: de Omega Speedmaster Professional, NOMOS Club Campus en Oris Big Crown 473.

Automatisch uurwerk

Automatische uurwerken vallen ook onder de categorie mechanisch. Horloges met een automatisch uurwerk worden automatisch ‘opgeladen’ door de beweging van de pols. Dus door het uurwerk te dragen en te bewegen. In het uurwerk zit een zogeheten rotor. Deze rotor beweegt en draait rond waardoor de veer op spanning wordt gehouden. Het horloge stopt met lopen als je hem niet meer draagt en de energiereserve ‘leeg’ is (de veer is dan ontspannen). De meeste automatische uurwerken hebben een gemiddelde energiereserve van tussen de 40 a 50 uur. Blijf je het horloge dragen, dan blijft het horloge werken.

Wist je dat je bijna alle automatische horloges ook handmatig kunt opwinden?

De automaat is ooit bedacht om de veer gedurende het gebruik onder volledige spanning te houden. Het is namelijk zo, dat als de veer slapper wordt – naarmate hij afwind – er een afwijking kan ontstaan op de absolute nauwkeurigheid. De amplitude van de balans wordt hierdoor beïnvloed. De rotor zorgt ervoor dat de veer door middel van bewegingen op de juiste spanning blijft en zo het horloge nauwkeurig laat lopen.

Voor optimale nauwkeurigheid is het dus aanbevolen om een automaat, als hij stilstaat, eerst ongeveer 50 slagen op te winden voordat je hem gaat dragen. Hierdoor komt de veer op volledige spanning te staan. Vervolgens blijft de veer op spanning staan door bewegingen van je pols.

Vintage Seiko horloges

De uitzondering hierop zijn een aantal (oudere) modellen van Seiko. Deze modellen hebben geen handmatige opwindfunctie, en wek je tot leven door ze eerst 30 tot 40 keer in de hand te schudden of te draaien. Deze automatische Seiko uurwerken zijn dan ook vaak minder nauwkeurig. Een voorbeeld hiervan is het automatische 7S26-uurwerk, of het eerdere 7002-uurwerk.

Algemene tips

Als je het horloge handmatig hebt opgewonden of tot leven hebt gewekt, zet je de tijd en eventueel de dag/datumaanduiding goed. Zet de tijd altijd goed met het horloge in de hand en niet aan je pols. Dit om onnodige spanning op de kroon te voorkomen.

Sport- en duikhorloges hebben meestal een schroefbare kroon voor een optimale waterbestendigheid. Om deze horloges handmatig op te winden dien je de kroon eerst los te schroeven door deze ‘tegen de klok’ in te draaien. Meestal na 3 tot 5 keer te draaien voel je de kroon ‘los’ komen. In deze positie kun je dan vervolgens het horloge opwinden.

Zowel een horloge met handmatig of automatisch uurwerk dient periodiek onderhouden te worden. Meestal is er onderhoud gewenst na ongeveer vijf jaar. Het uurwerk wordt tijdens een service volledig uit elkaar gehaald waarna alle onderdelen worden gecontroleerd en schoongemaakt. Het kan voorkomen dat er onderdelen versleten zijn en vervangen dienen te worden.

Quartz uurwerk

Seiko introduceerde in 1969 ’s-Werelds eerste Quartz horloge, genaamd de Astron. Een horloge met een Quartz uurwerk krijgt zijn energie van een batterij. De batterij geeft een elektrisch signaal door middel van een klein quartzkristal.

Wanneer er een elektrische signaal door een quartzkristal loopt, oscilleert (trilt) het met een bijna perfecte constante frequentie. Het regelcentrum van het uurwerk zet deze trillingen om naar één impuls per seconde De constantheid van de trillingen zorgt ervoor dat horloges met dit type uurwerk zeer accuraat zijn.

Een horloge met een Quartz uurwerk blijft dus constant lopen. Gemak en nauwkeurigheid zijn dan ook de grootste voordelen van een horloge met een Quartz uurwerk. Eens in de 2-3 jaar vervang je de batterij van het horloge.

Foto credits: Rob Pieters van Dulci International
Dit bedrijf is een absolute aanrader voor onderhoud en reparatie van je horloges.